Konspiranti

da Jon Ronson

Unesme editita ye 5 mayo 2001 en la jurnalo The Guardian

1.

Timothy McVeigh, ilqua atakis Oklahoma-Urbo en Usa per bombo, esas konspiro-teoriisto. Il kredas ke obskura elito de bankisti, industrialisti e politikisti komplotas sekrete dominacar la mondo, desarmizar fusilo-entuziasmozi, ed establisar maligna Nova Mond-Ordino - mondala guvernerio qua destruktos irgu qua desobedias. McVeigh kredis ke la Murrah-edifico en Oklahoma-Urbo esis la lokala chefkontoro di la Nova Mond-Ordino.

McVeigh ya savis ke inocenta sekretarii ed administranti ocidesos rezulte la enorma kamiono-bombo quan il detonigis ye 19 aprilo 1995. Ma il esas fanatiko dil filmo Star Wars ed il komparis ta inocenti kun la "spaco-epokala administranti en la Morto-Stelo. Ta homi ne esis soldati. Ma li esis nekareebla en la Mala Imperio. E kande Luke Skywalker destruktis la Morto-Stelo, audantari aklamis. La mali vinkesis. Nur to vere importis."

McVeigh devas do ne ignorar - kom fola paranoyiki - la konspiro-teoriisti qui kredas ke on ne ja agnoskis la vereso pri Oklahoma-Urbo. McVeigh iracegas pri co en sua celulo. Il mortigesos ye 16 mayo. Il sentas ke la konspiro-teorii nocas lua balda martireso. "Vi ne povas aceptar la vereso," il dicis. "E la vereso esas ke lo esas sat timiganta, ke un viro povas agar ico tote sola."

La centro dil konspiro-teorii esas bizara blanka-separista kampeyo Elohim City an la frontiero inter Oklahoma ed Arkansas, e du ek olua reguloza vizitanti: extravaganta nov-Nazisto qua nomesas Dennis Mahon ed extraordinara germano Andy Strassmeir. McVeigh dicas ke la konspiro-teorii pri Elohim City esas sensenca diversiono. Ma me ne esis certa. Oli semblis sat konvinkiva a me. Forsan me divenis konspiro-folo. Irgakaze, me volis renkontrar la alegita kun-konspiranti. Esus, adminime, interesiva questionar li pri egardesar, da konspiro-teoriisti, kom la "celita manui" dop l'atako kontre Oklahoma-Urbo.

2.

Esis lundio-matino en frua aprilo. Dennis Mahon esis nervoza e fuganta en Arizona. "Me iracas," il dicis. "Mili kredas ke me kulpas. Me mem ipsa komencis kredar lo. Forsan me esis ibe. Forsan li mento-manipulis me e me obliviis lo. Forsan me hipnotigesos e rimemoros lo. Omnu dicis ke me esis ibe. Omnu dicis ke me duktis la kamiono. Li vidis me."

Ico esas vera. Pos la bomb-atako, multa testi asertis ke li vidis McVeigh en Oklahoma-Urbo kun nekonocati. Un testo skisis "John Doe" qua simil-aspektis remarkinde Dennis Mahon kun obskura binoklo e dina labiobarbo.

"Forsan esas ulu qua sam-aspektas me," dicis Dennis. "Me esas preske pronta cedar e dicar a li, 'O.K. motherfuckers, me kulpas'. Ma me ne." Lore Dennis montris a me sua cikatro - rezulto, segun lu, di tenseso-relatanta intestinal infekto.

Ma malgre to omna Dennis Mahon semblis sekrete ecitita pro esar centrala pleanto en l'alternativa historio dil Oklahoma-bombardo. Columbia Pictures mem pripensas facar filmo pri ca naraco. "Ol esos bonega filmo," il dicis. "Me esperas ke Tom Berenger pleos me. Ma ulu dicis ke Danny DeVito pleos me. To devastus me. Me livos la lando."

Dennis traregardis la kurteni di nia sekreta rendevuo-loko: Chambro 315 di la Hampton-Albergo proxim Phoenix-aeroportuo. "Le Feds persequas me!" il stoteris. "Ta bastardi dil FBI sequis me adhike. Ka vu vidas ta blanka automobilo?"

"Pro quo li sequas vu?" me questionis.

"Or, Tim McVeigh exercis ibe," il dicis, indikante adweste vers Kingman, Arizona. "Ed il mortigesos. E li timas ke esos revanchi pro to. E tre posible esos. Tre, tre, tre posible esos."

Dennis Mahon esas veterana nov-Nazisto. Il esis famoza ante la konspiro-teorii pri Oklahoma-Urbo. Kande on vidas lu en anciena rekruto-filmi dil Ku Klux Klan de la 1980a yari, il aspektas bela ed espritoza. Nun il esas vangoza, identa kun l'aktoro John Goodman.

"Yes, me esas oldulo nun," dicas Dennis. "Me esas olda kamarado. Me vidis chanji. Plu multa sola agi. Un homo un ago. Ta stulta Klan-ani volas esar cirko-klauni. E la skopi di la Klan esas nur mikra negri. E li ebrieskas en drinkeyo e pridiskutas lo. On devas havar plu alta skopi. Se on esos en karcero dum 10 yari pro nomizar ulu "nigger", o jetar roko tra la fenestro di sinagogo, on povus agar ulo quala McVeigh. E me kredas ke la yuni lernas to."

Dennis Mahon regardis ek la fenestro la blanka automobilo. "Me kredas ke li ne povas audar ni pro ke . . ." Il pauzis. "Ka vu obtenis la chambro tardege?"

"Yes," me dicis.

"Or, me kredas ke ni esas sekura," il dicis.

3.

Dennis sidis sur la lito. "Me nultempe audabis pri Tim McVeigh," il dicis. "Me audabis pri Tim Tuttle. Tim Tuttle esis bona patrioto. Tim Tuttle esis alte premiizita armeanulo de la Gulfo-Milito ilqua travoyajis la regiono e homi volis ke me renkontrez lu."

"Ka vu renkontris Tim Tuttle?" me questionis.

"Yes," dicis Dennis. "Me renkontris Tim Tuttle, ma me ne savis ke lua pseudonimo esis Tim McVeigh. Me renkontris lu che fusilo-ferii. Il vendis militaji, kulteli, fusilo-parti, kamuflo-uniformi. Me rimemoras ke il havis kurtega hari ed intensega okuli e longega streta nazo quala vua." Dennis regardis, e misinterpretis, mea juda nazo.

"To esas bona nazo," dicis Dennis. "Ne miskomprenez. Plu bona kam mea. Mea ruptesis. E ni priparolis Waco. E me dicis, '"What comes around goes around". Se li agadas terorismo kontre nia populo, terorismo eventos che li.'"

"Ka vu dicis to?"

"Me ya dicis to a lu. Il respondis, 'Probable. Probable yes.'"

"Carol Howe atestis ke el esis che vua domo kande Tim Tuttle telefonis a vu jus ante la Oklahoma-bombo," me dicis.

"Yes, or," dicis Dennis, akute. "To esis altra Tim. Oke? Altra Tim. Lua nomo esis Tim Buttle."

Ni parolis pri Carol Howe - pri la stranja amor-afero ye la kerno dil konspiro-teorii. Carol esis mondumino en Tulsa, Oklahoma e championa kavalkero. El asistis privata skoli e ganis lokala beleso-konkursi. Elua patro Bob esis oleo-exekutivo. Elua matro Aubyn esis karitato-hostino. Ma Carol amikeskis kun drogo-uzanti ed el saltis de tekto e ruptis sua pedi. Dum konvalecar de elua vundi, el komencis telefonar a la lokala "Dial-A-Racist"-lineo ed askoltar la registragita mesaji: "La internaciona korporacioni e judi e banki regnas Usa, e li projetas sklavigar e destruktar la blanka raso." El amoreskis kun la voco dum ke el jacis sur sua lito. La voco esis ta di Dennis Mahon. El serchis ilu.

"Me renkontris elu en restorerio en Tulsa," dicis Dennis, "ed el venas sur gruchi. Yen bela yunino en mala stando - fizikale - klaudikante sur gruchi, probante luktar por sua raso. E lo tushis mea kordio. El esis belega ed alte inteligenta. Super-alta IQ. Me kredas ke el havis IQ di 130. Altega. El esis multe plu inteligenta kam me. El esis tre richa yunino, debutanto. Me vidis elua domo. Sis dormochambri. Gareyo por kin automobili. Tre richa."

Minuti pos renkontrir Carol, Dennis formacis granda projeti por elu. "El aparos che Oprah. Nia maxim multa mulieri esas ne tre inteligenta. Li povas dicar nur 'n*gger co' e 'n*gger to'. El povabus esar nia Ariana viceparolanto."

4.

"Ka vu amoreskis elu?" me questionis.

"Me probis ne, vere," dicis Dennis. "Me probis konservar lo ye profesionala nivelo. Ma to esis tre desfacila. El evis 23 yari. El havis granda "swastika"-tatuo sur sua brakio. Me febleskis. Me ya flatachis elu. E, yes, me havis intima relato kun elu. Me fine dicis, 'Ni obliviez ica tota afero e mariajesez e genitez filii.'"

"Ka vu renuncabus nov-Nazismo por elu?"

"Ho yes," dicis Dennis. "Por kreskigar familio on mustas ganar sat bona salario. Ma no. El esis quala Patty Hearst. El volis explorar fusili ed explozivi." Do Dennis facis por Carol kelka bombi.

"Ni detonigis oli en la bosko," dicis Dennis. Ed el . . ." Il pauzis. Lua vizajo redeskis. "El ne povis kopulacar kun me sat rapide pos to. El amis bombi."

"El atestis ke vu raptis elu," me dicis, "e pro to vi separis vi."

"Or, el esas mentieracho," dicis Dennis. "To, quo vere eventis esas ke me fine fatigesis. Me savis ke fine el facos bombo e vundos su gravege e me asociesos kun lo. E me enkarcerigesos."

Segun Dennis lo esis amikala separo. (Carol atestis ke il minacis ocidar elu.) Dennis volis ke el esez felica. Il volis introduktar el a nemariajita yunuli. Do il duktis el a loko Elohim City. "To esas komuneso blanka-separatista," dicis Dennis. "Li esas fundamentalisti, ma ol esas tre agreabla. Multa bona nemariajita yunili ibe."

Elohim City esas, por konspiro-teoriisti, la kelo dil naraco. Me informesis multafoye - da konspiro-kredanta parenti di bombo-viktimi, da lokala jurnalisti e konsilisti en Oklahoma-Urbo - ke Elohim City esas terorista instrukteyo. Ol esis certe la celeyo dil Ariana Republikana Armeo, qui entraprezis du-yara serio de banko-spolii per explozivi. Ed ol esis la hemo, dum yaro e duimo, di viro qua nomesis Andy Strassmeir.

"Il esis alta robust-aspektanta viro," dicis Dennis. "Profunda Germana achento. On nomizis lu Andy la Germano. Me saveskis ke lua visto expiris ed il esis chefo di sekureso che Elohim City. Me ameskis kun lu. Il informis me ke il esis tre alte instruktita. Quale nia Verda Beredi. O via SAS. Il vere esis experta. Ed il instruktis multa bona homi che Elohim City. Unfoye il havis preske 30 yuna viri, e mulieri anke, en plena soldato-exerci. E li esis tam bona kam irga ante instruktita armeo-uneso en ca lando."

"To sonigas Elohim City quala instrukto-kampeyo," me dicis.

"Or," il dicis, "pos Waco li timis ke li esos nexta*."

5.

Do Dennis duktis Carol ad Elohim City por renkontrar la yunuli. Ma esis ulo quon il ne savis. Pos ke Dennis minacis ocidar Carol, el raportis il a la polico. Lore la lokala Bureau of Alcohol, Tobacco and Firearms - la ATF, la sama guverneriala agenterio qua inkursis Waco - pregis Carol divenar sekreta informanto, e spionar por li ye Dennis ed Elohim City. El konsentis.

Dum la monati ante la Oklahoma-bombo, Carol depozis serio de raporti al ATF. En un ek li, el raportis ke Andy Strassmeir deklaris, "Esas tempo militar," e, "Esas tempo bombardar federala edifici." En altra, el raportis ke Strassmeir voyajis ad Oklahoma-Urbo por surveyar la Murrah-edifico kom posibla skopo. En triesma, el raportis ke la patriarko di Elohim City, Pastoro Robert Millar, predikis Santa Milito kontre la Federala Guvernerio, e sugestis ke 19 aprilo esus bona dio por komencar ta milito.

Nemediate pos la bombo-atako, Carol Howe identifikis Timothy McVeigh kom persono quan el vidis promenar tra la foresti di Elohim City kun Andy Strassmeir. El anke atestis ke el audis Dennis Mahon aceptar telefono de "Tim Tuttle" - la pseudonimo quan McVeigh uzis. "Carol havis multa amikuli che Elohim City," dicis Dennis. "Ma el forpavorigis ili. 'Ho! Ni facez bombo!' Tala parolo tendencas forpavorigar yunuli." Dennis pauzis. "Aparte kande li forsan fakte projetas ulo."

"Pardonez?" me dicis.

To esis extraordinara dicajo da Dennis. Dennis restas til hodie bona amiko di la homi che Elohim City. Til nun, il sempre negis ke la komuneso asociesis kun la bomb-atako en Oklahoma-Urbo. Kad il nun implikis ke li forsan fakte pleis rolo?

"Ante ke la bombo explozis en Oklahoma-Urbo," dicis Dennis, "li forigis elu. Li imperis Carol retroirar adheme. Li dicis, 'Ni bezonas esar sola dum kelka tempo.'"

"Qua dicis to ad elu?" me questionis.

"Elua lasta amikulo finigis lia relato e dicis, 'Forsan vu devas irar a Tulsa. Restez fora dum kelka tempo.' El esis fora de Elohim City dum preske du monati ante la bombo-explozo. To esas probable bona."

Dennis esas konspiro-teoriisto, ma il dicis ke il ne kredas la konspiro-teorio ke il pleis rolo en l'atako en Oklahoma-Urbo. "Me kredas ke Andy Strassmeir ya pleis rolo," il dicis. "Od adminime il savis pri ol. Me probis kontaktar il dum yari. Me sempre defensis ilu. E nun il ne respondas mea telefoni. E me interdiktesas de Germania. Pro quo? Do me subisas omna trublo ed il forkuris a Germania."

Dennis dicis ke se Andy Strassmeir ne pleis rolo, forsan esquado de Irakana Republikana Gardisti ya, imperita da Saddam Hussein. "Esas ne poka irakani en Oklahoma," il dicis. "Ta viri esas alte instruktita pri improvizita municioni ed explozivi. Ma Tim ne esis. Certe un ek li povabus instruktar Tim. Esas 600 Irakana Republikana Gardisti en la regiono di Oklahoma-Urbo."

6.

La konspiro-teorii divenis plu fola. Me volis retroirar a la fakti. E yen fakto: ye la matino di 19 aprilo 1995 - kande la flava Ryder-kamiono di Timothy McVeigh kontenanta tri 250-litra cilindri de liquida nitrometano haltis exter la Federala Murrah-edifico en Oklahoma-Urbo - karcerano ye "Death Row" en Arkansas ilqua nomesis Richard Wayne Snell pregis sua gardisto, kad il darfis spektar la TV-novaji. La gardisto konsentis. Snell mortigesos pos hori. Spektar CNN esis lua fina prego. Snell ocidabis negra stato-policano Louis Bryant e lombardestro William Stumpp, quan Snell erore kredis esar juda.

Snell anke komplotis, en 1983, explozigar la Murrah-edifico en Oklahoma-Urbo. Il abandonis la projeto nur kande la fuzeo-lansilo per qua il praktikis explozis en lua manui. Il interpretis to kom signo ke Deo ne deziris ke il exekutez la projeto. La kun-konspiranto di Snell en la komploto di 1983 esis nov-Nazisto James Ellison, qua rezidis en Elohim City ed esis, fakte, mariajita kun la nepotino di Pastoro Millar.

Che la harda partiseti dil usana milico-movado, Snell esis heroo e martiro: respektata predikanto e politikala karcerano. Lua suporteri insultesis pro ke la guvernisto di Arkansas selektis 19ma aprilo por la mortigo-dato. Li egardis lo kom intenca pedfrapo ye la denti.

19ma aprilo esas santa dio por kontre-guverneria aktivisti e konspiro-teoriisti. Ye 19 aprilo 1993, Federala agenti finigis la siejo en Waco. La Branch Davidian-kirko di David Koresh flagris. Ye 19 aprilo 1775, 400 britana soldati probis desarmizar la civitani di Lexington, Massachusetts. Cent koloniani retro-pafis, la unesma pafi dil Usana Revoluciono, la "pafi audita cirkum la mondo". (Kande me vizitas usana milici, patrioti e nov-Nazisti, li ofte questionas me quon me, kom britano, opinionas pri la Lexington-revolto. Me explikas ke me ne savas la detali. Li shokesas pro ke nia eduko ne docas ta pivotal instanto en la historio di Britania.) Do mortigar Snell ye 19 aprilo perceptesis kom insulto kontre la usana milico-movado.

La gardisto konsentis a la prego da Snell. Il enswichis CNN, kande novaji aparis pri la bomb-atako kontre la Murrah-edifico. Snell ja avertabis la gardisti ke lua morto venjesos. E nun, la karcero-logolibro notis, ke Richard Wayne Snell spektis la fresha novaji ed il "ridis ed inklinetis la kapo". Kurte pose, il mortigesis per mort-injekto. Lua bona amiko e spiritala konsilanto, Pastoro Robert Millar, transportis lua korpo ad olua finala repozeyo: Elohim City.

7.

Pos omno quon me audis pri Elohim City, me sentis me kelke timida dum ke me vehis aden la Ozark-monti vers la komuneso. Me turnis adsinistre ye la kovrita ponto, la loko ipsa ube Timothy McVeigh recevis rapideso-amendo ye 12 oktobro 1993. McVeigh sempre negis vizitir Elohim City, ma me ne povis imaginar ube altra il vizitis, hike meze di la polvoza nihilo.

Fakte nur un oficala registro ligas McVeigh kun Elohim City: telefono da lu ye 5 april 1995, du semani ante l'atako. Il kompris telefon-karto de la dopa pagini di Spotlight, la dextrana jurnalo qua vizis serchar ed expozar la Bilderberg-Grupo, la internacionista penso-tanko qua segun konspiro-teoriisti, inkluze McVeigh, esas la obskura elito qua sekrete regnas la mondo. McVeigh uzis la telefon-karto por inquestar pri ube il povis komendar Ryder-kamiono. Lore il telefonis ad Elohim City e pregis parolar kun "Andy". Ma Andy Strassmeir ne esis ibe.

Mea instrucioni esis haltar che l'enireyo di Elohim City, restar en l'automobilo, e sonigar la korno til ke ulu queris me. Me agis to. Me sonigadis, intruzive ruptis la silenco. Me questionis me pro quo me mustis vartar e sonigar. Kad on agis kozi pri qui li ne volis ke jurnalisto savas? Ka li imperesis cesar agar lo kande la soniganta jurnalisto arivis? Do me sentis me timida dum ke me sidis e sonigis. E lore la pueri di Elohim City subite aparis de nulaloke e pleis, por me, impresiva e tre bone praktikita versiono di Riverdance. Me aplaudis kande ol finis.

Lore la rezidanta kiroprakto* di Elohim City, Dr. Buzz, ofris a me kraniala masajo.

"No danko," me dicis.

Elohim City similesis ulo ek la Fratuli Grimm. Brilanta-kolora elfatra domi en la foresto. La tota loko similesus nov-epoka retreteyo, quala la Findhorn-Fonduro, sen la fakto ke omnu portis mi-automata fusili.

Lore me invitesis aden la kunveno-halo por spektar prizento da voyajanta sapono-vendisto. Il volis vendar ad Elohim City sapono-pudro ed aquo-rafinanta tabuleti. La mulieri dil komuneso e Pastoro Millar, qua similesis Santa Klaus, pafis questioni a la vendisto.

"Ni ne volas kloro," dicis Pastoro Millar. "Kloro produktas kancero."

"Ico ne esas ludo," dicis la vendisto. "Ico esas serioza. Neteso esas serioza."

"Saneso esas importanta," dicis Pastoro Millar.

8.

Pastoro Millar esas konspiro-teoriisto, ma il ne kredas la konspiro-teorio ke il e lua komuneso pleis rolo en la bomb-atako en Oklahoma-Urbo. Il kredas ke la bombo plantacesis da la guvernerio ipsa, komploto da la Nova Mond-Ordino opozigar la mondo transvivisti ed impozar legi kontre fusili, simila kam la incendio da Hitler di la Reichstag.

"Me kredas," il dicis a me, "ke ol esis operaco da la Zionisti qui infiltris nia guvernerio por denigrar homi quala ni. Por aplikar a ni "nigra okulo"."

Carol Howe, il adjuntis, esis "kompatinda richa yunineto. Ni nutris elu e lojigis elu. Me ne savis ke $400 de mea imposto-pekunio iris ad el ye singla vizito. El esis hike plurafoye. E lore el retroiris e dicis kozi qui esis fora de la vereso. El dicis ke ni preparis bombo o diskutis tasorta afero. Ulo tre violentoza. E, quale vu vidas, to esas apene tipala di ni hike."

"Ka vu komplezas montrar a me via tombeyo?" me questionis.

"Certe," il dicis.

Il duktis me ad agro ye la bazo di kolino.

"Quanta homi esas enterigita hike?" me questionis.

"Omna mortinti," il dicis. "Ha ha! Pardonez me. Mi-dozeno." Ni regardis la tombopetri.

"Ica esas mea kara spozino," dicis Pastoro Millar. "Ni esis mariajita dum 55 yari e non monati. El esis mea amorato depos kolegio. E yen Richard Wayne Snell. Me supozas ke ica interesas vu."

Sur la tombopetro esis skribita, "Rev Richard Wayne Snell. Patrioto. Mayo 21 1930 - Aprilo 19 1995".

"Ol esis mort-injekto," dicis Pastoro Millar. "Me esis ibe. Il dicis, 'Me esas pronta departar.' Il mortis kun plena fido pri sua posvivo. L'ideo ke il esis tre ecitita pri bombo en Oklahoma-Urbo ne pridiskutesis."

"Pro quo il enterigesis en Elohim City?" me questionis.

"il pregis lo," dicis Pastoro Millar, kelke akute. "Il pregis me esar lua spiritala konsilanto. Me vizitis lu reguloze dum la yari inter la proceso e la mortigo."

"19ma aprilo," me dicis.

"Tre signifikanta," il dicis. "Me parolis kun la lietnanto-guvernero di Arkansas e me sugestis ke to esis male selektita dio. Me kredis ke ol kontributos a civitala sedicio." Il pauzis, e mole adjuntis, "La guvernerio povas esar plu interesata pri demonstrar sua direkto kam pri l'interesti dil naciono quan li reprezentas."

Dum ke ni formarchis de la tombeyo, Reverend Millar hazarde remarkis la licenco-plako di mea automobilo. "Ha," ridis Pastoro Millar. "Quale la Ryder-kamiono! Vu lokacis to en Kansas!"

Esis silenco.

"Pardonez?" me dicis.

Reverend Millar esas viro qua asertas ke il savas nulo pri la bombo en Oklahoma-Urbo, qua dicas ke il ne mem rimemoras ye qua dato l'explozo eventis. E nun il mencionis la maxim esotera fakto pri la komploto da McVeigh - ke la Ryder-kamiono uzita por l'atako lokacesis en Kansas. Ka co esis ludema indico, da lu, ke Elohim City esis plu multo kam l'okulo vidas?

Pastoro Millar ridetis.

"Me nur jokas," il dicis.

9.

Esas mikrega desmeto-klubo en Tulsa nomizita Lady Godiva. Ol esis olim salado-restorerio, ma la saladi ne esis populara do Floyd Ratcliffe kompris ol, indutis ol nigre, reklamis por mi-nuda dansistini, e nun inter 75 e 150 viri asistas singlanokte. Me sidis en la dopa kontoro kun Floyd e lua ex-spozino Julie. "Mea oficala titulo," dicis Julie, "esas vice-prezidanto di Lady Godiva." El ridis. Lore el cesis ridar e dicis, "Me ne mentias a vu. Vere."

Dop ni, CCTV-skreno swichis inter la granda pordo-gardisto, la drinkeyo, l'estrado, e la lojio ube la dansisti chanjis sua vesti ed aplikis fardo. Duesma CCTV-skreno enfokigis nur la lojio.

"Ka la mulieri savas ke li registragesas nude?" me questionis Floyd. "Pro quo vu cinematografas eli?"

"Multa ek eli," explikis Floyd, "eli esas bona. Ma lo diminutas furtado. Lo diminutas drogi."

Ye la nokto di 8 aprilo 1995, du dansistini de Arkansas luktis en la lojio - lukto registragita da CCTV-kamero. "Pose ni saveskis," explikis Floyd, "ke un ek la mulieri esis nervoza e glutis kelka piluli ante ke el arivis, qui igis el hiperaktiva e disputar kun omnu."

"Ni normale efacas la filmi pos du semani," adjuntis Julie. "La motivo pro quo ni retenis ta filmo esas pro ke ta lukto esis vere komika. Do ni retenis ol por amuzo."

Kelka semani pos la lukto, la du dansistini kandidatesis por laboro che erotika drinkeyo en Arkansas. Lia posibla employero audis pri la lukto e pregis Floyd sendar a lu la filmo. "Il probis komprenar qua kulpis pri la lukto," explikis Floyd. "Kad un ek la mulieri kulpis? Ka Lady Godiva?" Do Floyd sendis la filmo a lu en Arkansas.

"Do," dicis Floyd, "il spektis la filmo por komprenar lo, e me pensas, pro ke il esis kelke kurioza, il spektis lo cetera. E dum spektar la cetera filmo, il subite remarkas ke il vidas ulo extraordinara."

To esas vera. Esas instanto dum la CCTV-flimo datizita 8 aprilo 1995, qua semblis nekredebla. Yen transskriburo di ta instanto:

Dansisto 1: "Ka vu vidis ta tri viri kun qui me jus sidis? Or un ek ili dicas ke il serchas yunini por canokte. Ka vu interesesas?"

Dansisto 2: "Or, oke, me konceptos maniero por fraudar ili."

La konverso divenas neintelektebla dum periodo. La dansisti konversas pri la tri viri en la klubo.

Dansisto 1: (neintelektebla) "... ed un ek ili dicis, 'Me esas tre inteligenta.' 'Ka vu esas?' 'Yes, me esas. E ye 19 aprilo 1995, vu memoros me dumvive!' 'Ho vere?' 'Yes, vere.'"

Dansisto 1 ridas e marcheskas ek la lojio. Lore el turnas al altra e dicas, "Stranjo!"

"Ti esis stranja komenti," dicis Julie. "Lo semblis stranja. La dansisti pensis, forsan ili anuncos ula granda inventuro ye 19 aprilo."

"Ma nefortunoze," dicis Floyd, "esis devastanta evento pri qua ili fakte parolis." Kande la klubestro en Arkansas aperceptis la signifiko dil filmo, il retrosendis ol a Floyd e Julie. Li telefonis a la FBI. "Pos plura dii," dicis Floyd, "du agenti vizitis la klubo, konfiskis la filmo, konversis kun la dansisti, e montris a li fotografuri. La mulieri ya identifikis tri viri."

"McVeigh," dicis Julie. "Li identifikis McVeigh e Nichols e l'altra viro. Um. Sloshmayer..."

"Strassmeir?" me questionis.

"Strassmeir," dicis Julie. "Justa. Pardonez me. Eli omna ya identifikis ta viro."

"E nature," me dicis, "omnu audis pri McVeigh e Nichols. Ma ne pri Strassmeir."

"Vera," dicis Julie. "Ma la dansisti ya identifikis Strassmeir."

"Semblas ke kam plu multon ni saveskas," dicis Floyd, "tam min multon ni volas savar. Me ne savas ka lo esas velizo. Me ne savas ka li probas protektar Strassmeir. Esas multo quon me ne savas. Esas multo quon ni nultempe savos."

Esis silenco.

"Lo esas mala afero," dicis Floyd. Julie konsentis. "Esas mala afero. Ili esis hike. Ni ne esas fiera pri to. Se ne hike, ulaloke altra."

"Ili volis vidar mulieri," me dicis.

"Certe," dicis Floyd. "Certe. Ico esas mi-nuda sexuala-tipa komerco, do ni esas populara en ca parto di la lando."

"Quon la FBI-agenti dicis?" me questionis.

"Tatempe, li dicis, 'Ni pozos ol sur la "dopa brulilo" e lasos ol ibe.'" Floyd pauzis. "Or, ibe ol esabas. Nun kin yari pose. Ed ol esas ankore ibe."

On remarkis ulo altra che Lady Godiva ye la nokto di 8 aprilo. Pos ke un ek la luktinta dansisti ekjetesis ek la klubo da Floyd, el bezonis urinifar. Floyd ne permisis el rienirar, do el urinifis en la automobilo-parkeyo. El urinifis apud flava Ryder-kamiono.

10.

Nemediate pos l'atako en Oklahoma-Urbo, Prezidanto Clinton promisis ke omna avenuo exploresos. Duamil Federala agenti asignesis a la kazo, 20.000 personi interviuvesis. Ma la rezidanti di Elohim City ne questionesis. Andy Strassmeir ne questionesis. Certe on povabus adminime questionar ilu.

On pose saveskis ke la patro di Andy Strassmeir esas Gunther Strassmeir, la Stato-Sekretario di Helmut Kohl, ilqua konocesas kom la "arkitekto di germana riuniono". Andy Strassmeir recevis instrukto pri militala inteligenteso che Bundeswehr-Akademio en Hanover. Pro ca nova savo, Pastoro Millar nun kredas ke Carol Howe ne esis l'unika sekreta federala informanto en Elohim City.

"Strassmeir," il dicis, "ne kontributis al komuneso-harmonio. Ni havis muliereto hike. El evis 80 yari. El nutris il. El prizis Andy. El prisorgis ilu. ma kande el deziris ula induto, il volis pagesar po horo. Il agis quale il indijis financala resursi*. Ma kande il kompris ulo, il havis kredito-karti por komprar lo maxim bona." Pastoro Millar pauzis. "Ni ya savas," il adjuntis, "ke Andy kontaktis anti-terorista agenterio hike en Usa kande il arivis en la lando." Andy Strassmeir esas nun en Germania, lojanta kun sua genitori.

Pro la sekreta raporti da Carol Howe al ATF, l'usana guvernerio konsideris lansar inkurso kontre Elohim City dum la monati ante la Oklahoma-Urbo-bombo. Ma li abandonis la projeto. Me questionis FBI-agento Bob Ricks pro quo li chanjis sua menti. (Ricks esis un ek la agenti qui direktis la siejo ye Waco. McVeigh unesme konsideris ocidar Ricks - o la pafisto Lon Horiuchi - vice explozigar la Murrah-edifico. Ma il decidis ke Murrah esus plu efikiva.) "Pro quo ni abandonis la inkurso kontre Elohim City?" dicis Ricks. "Ni ne volis plusa Waco."

Esas terorigiva ironio en ta decido. La paranoyika timo dil usana guvernerio, e la motivo pro quo li inkursis Waco, esis ke li kredis ke David Koresh forsan lansos terorista atako kontre Meza Usa. Se on kredas la konspiro-teorii pri Oklahoma - se on kredas ke ca naraco esas plu kam nur serio de koincidi - on atingas shokiva konkluzo. Se la inkurso kontre Elohim City ne abandonesabus, la atako en Oklahoma-Urbo forsan ne eventabus.

La konspiro-teorii neevitable atingas pavoriganta konkluzo: konkluzo quan la teoriisti preferas ne asertar publike, pro timo ke la publiko forsan egardos li kom paranoyika lunatiki. Li questionas su pro quo omna membro dil ATF qui laboris en la Murrah-edifico transvivis la bombardo. La ATF-kontoro esis un ek la chef-skopi di McVeigh. La maxim multa ATF-employati ne arivis che la laboreyo tamatine. La konspiro-teoriisti adicionas du e du. Forsan Strassmeir avertis li pri la bombo antee, e li nekompetente faliis preventar lo. Forsan li projetis atrapo-operaco, ma ol ulmaniere faliis. Forsan li disimulis ta fakto depose.

Timothy McVeigh dicas ke il esis 1000 milii fore de Lady Godiva ye 8 aprilo. Il dicas ke il esis che la Imperiala Motelo en Kingman, Arizona. Il dicas ke la konspiro-teoriisti esas fola, e ke il nur renkontris Andy Strassmeir unfoye, che fusilo-expozo. Il dicas ke il nultempe vizitis Elohim City. Il konfesas ke il telefonis a la komuneso ye 5 aprilo, e pregis parolar kun Andy, ma nur pro ke il pensis ke Elohim City forsan esus apta celeyo por lu pos la bomb-atako.

On questionas su pro quo, se ca naraco esas vera, McVeigh protektas Strassmeir - la sekreta informanto. Kad il timas reprezali kontre lua familio se il revelus la vereso? Kad il esas embarasata pro ke il trompesis da federala employato? Kad il volas egardesar kom "sola volfo", kom martiro?

La skopo di McVeigh, di explozigar la Murrah-edifico, esis frapar ye la sino di la Nova Mond-Ordino. E nun konspiro-teoriisti komencas kredar ke la Nova Mond-Ordino ipsa forsan pleis rolo en la konspiro. McVeigh iracegas pri to en sua celulo. Il konseque mortigesos, ye 16 mayo, kom deskontenta viro.

(tradukita da James Chandler)

James Chandler 22-Feb-19